Όταν κανείς στοχαστεί πάνω σε όλα εκείνα τα φαινόμενα που συνθέτουν την πολιτική οργάνωση της χερσονήσου του Αίμου, που εξέβαλε στη δημιουργία των εθνικών κρατών και ως αντανάκλαση του νέου παράγοντα ολοκλήρωσης που κυριάρχησε στην Ευρώπη γενικά κατά τους νεότερους χρόνους, τότε έχει την αίσθηση ότι αντικρίζει με μια ματιά ένα φάσμα με πολλές βαθιές ή απαλές αποχρώσεις που προέρχονται από μια φωτεινή πηγή κρυφή ή φανερή.