ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΝΙΚΑΙΑΣ ΔΙΑΛΕΞΙΣ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΕΚΠΟΡΕΥΣΕΩΣ

Με τη συγκεκριμένη μελέτη, στα πλαίσια των θεολογικών ζυμώσεων της εποχής του αυτοκράτορα Αλέξιου Α' Κομνηνού (1081-1118), επιχειρείται η παρουσίαση ενός θεολογικού διαλόγου, που έγινε το 1112 στην Κωνσταντινούπολη, μεταξύ των Ορθόδοξων και Λατίνων θεολόγων με κύριο θέμα την Εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος. Κύριοι συνομιλητές ήταν από την πλευρά των Λατίνων, ο αρχιεπίσκοπος Μιλάνου Πέτρος Χρυσολάνος και, από την πλευρά των Ορθοδόξων, ο μητροπολίτης Νίκαιας Ευστράτιος. Ο Ευστράτιος αναδείχτηκε σε μια επιβλητική και δυναμική μορφή που, αφενός με τη θαρραλέα, σταθερή και αυστηρή, ως προς την σταθερότητα των πεποιθήσεων, στάση του και αφετέρου με την πλούσια φιλοσοφική - θεολογική κατάρτισή του, με την ακρίβεια στη διατύπωση των κατάλληλων θεολογικών όρων, με την παράθεση χωρίων από έργα προγενέστερων Πατέρων - όπως αυτά των Καππαδόκων Πατέρων και του Διονυσίου Αρεοπαγίτη - και με μία πολυμάθεια που προκαλεί κατάπληξη, εδραίωσε τη δοκιμασμένη Αλήθεια από την εμπειρία της Εκκλησίας, την «Πρώτη αλήθεια του Χριστού», όπως ο ίδιος αναφέρει, και κατάφερε να τεκμηριώσει ότι το Filioque δεν είναι μια απλή προσθήκη, αλλά διασαλεύει όλο το οικοδόμημα της Ορθόδοξης Τριαδολογίας και Πνευματολογίας. Τελικά, λόγω της δογματικής και άκαμπτης στάσης όλων των πλευρών, ο Διάλογος οδηγήθηκε σε αποτυχία και έτσι συνεχίστηκε η ρήξη και η έλλειψη αδελφικής ενότητας και αγάπης στο χώρο της Μίας, Αγίας, Αποστολικής και Καθολικής Εκκλησίας του Χριστού.