ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΜΑΣ

Καλοκαίρι του 1794 στη Στεφανόπολη των Καρπαθίων, το σημερινό Mπρασόφ της Ρουμανίας, πόλη-μουσείο σήμερα. Αποκεί στην πανέμορφη Κέρκυρα «της Γαληνοτάτης» και τη Βιέννη, με τον απόηχο της Γαλλικής Επανάστασης να ξεσηκώνει τα μυαλά και τις καρδιές των πιο ρομαντικών. Kαι εδώ ο έρωτας έχει τη θέση του. H «συντροφιά» του τίτλου παραπέμπει στη συζυγική συντροφικότητα, που μοναδικό κριτήριο έχει την αμοιβαία έλξη, πολύ σπουδαιότερη καμιά φορά και από την πατροπαράδοτη «οικογένεια» και τους «απογόνους». Kαι αν το «μικρό» επίπεδο μιας οικογενειακής ιστορίας είναι η βάση, η ουσία βρίσκεται αλλού. Στις ιδέες για τη γλώσσα -το πόσο σημαντική ήταν για τη συνέχεια και την ταυτότητα του γένους- που συμμερίζονται ο κεντρικός ήρωας. Στην ακλόνητη πίστη τους στην προσπάθεια διάσωσης και διάδοσής της, μια υπόθεση που θεωρούν ότι δεν πρέπει να αφήσουν μόνο στον κλήρο, αφού η συλλογική συνείδηση ενός έθνους δεν οικοδομείται πάνω στη θρησκεία αλλά σε κάτι πιο «κοσμικό». Επίσης στις ιδέες δευτερευόντων ηρώων, όπως των υπαρκτών αδελφών Πούλιου, τυπογράφων που εξέδιδαν την Εφημερίδα της Βιέννης, η οποία δημοσίευε τα επαναστατικά κείμενα του Ρήγα. Στη ζωή του Θεοφάνη, Γραικού εμπόρου με σπουδαίο όνομα, ευτυχισμένη οικογένεια και περιουσία, στον απόηχο της Γαλλικής Επανάστασης, δίχως να φταίει η ίδια, θα του ανατραπούνε όλα. Τα δυο παιδιά του θα τον εγκαταλείψουνε, καθένα με τον δικό του τρόπο. Η θυγατέρα για την Κέρκυρα, ο γιος για το Παρίσι. Τα οικονομικά του θα χαθούν από τη μια στιγμή στην άλλη. Το όνομα και η τιμή του θα απειληθούν πρώτη φορά στη συνετή και βέβαιη πορεία της ζωής του. Όμως, μια χήρα γοητευτική τον έχει βάλει προ πολλού στο μάτι. Τα πράγματα μπερδεύονται. Δρόμοι ζωής, ιδανικά, περιουσίες, επιθυμίες και αποφάσεις, ένα πρωτόγνωρο κουβάρι. Με τη δύναμη του νου, τη γλώσσα της καρδιάς κι ένα μειδίαμα των ηρώων, οι ζωές τους ισορροπούν αλλού κι αλλιώς, σαν να χει αλλάξει ο κόσμος όλος. Με τις λέξεις πετυχαίνει και ο Θέμελης να αποκτήσει το μυθιστόρημά του την πατίνα του χρόνου, ζωντανεύοντας πειστικά το κερκυραϊκό κυρίως ιδίωμα της εποχής. Πάντα υπέρμαχος του ορθού λόγου, του Διαφωτισμού, της ευρωπαϊκής ιδέας, της δημοκρατίας, της κριτικής, ο συγγραφέας αναζητά τις ρίζες του διασκορπισμένου ελληνικού στοιχείου στα Βαλκάνια, αλλά αφήνει χώρο για όνειρο και παραμύθι. Το ιστορικό μυθιστόρημα γίνεται ρομάντσο, αλλά πάντα στο βάθος η θέση του Θέμελη είναι πολιτική. Mια πολιτική όμως προοδευτική, που μιλάει για μια Eλλάδα εξωστρεφή, που ταξιδεύει, που μετέχει στα κινήματα. Όπως και στα προηγούμενα βιβλία του, μιλάει με θαυμασμό για τους Έλληνες, σπαρμένους στα πέρατα του κόσμου να ευημερούν, και για την ανοιχτή Ελλάδα που μεγαλουργούσε όταν ήταν στραμμένη προς τα έξω, όταν οι Έλληνες ταξίδευαν κι έκαναν εμπόριο από την Οδησσό ως τη Βιέννη και τη Σμύρνη. Επιμένει στον ελληνισμό εκτός συνόρων σε αντιπαραβολή με μια Ελλάδα που αργότερα απαξιώθηκε, υπέστη καταστροφές, συρρικνώθηκε, έφτιαξε μια φοβική κοινωνία, ενώ ο ελληνισμός του εξωτερικού αφομοιώθηκε ή χάθηκε, για να απομείνει μονάχα μια «ανάμνηση καταγωγής».