Ο ΕΘΝΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΕΧΝΗ

Στην παρούσα διατριβή εξετάζονται οι μέθοδοι μέσα από τις οποίες μεταπολεμικά το έθνος κατέστη κεντρικό θεωρητικό εργαλείο αξιολόγησης των εικαστικών έργων και εκτίμησης της πορείας της νεοελληνικής τέχνης γενικότερα μέσα από τον λόγο ιστορικών της τέχνης, τεχνοκριτικών και καλλιτεχνών. Στόχος της είναι η ανάλυση των επιχειρημάτων εκείνων, τα οποία αναδεικνύουν έναν αμιγώς εθνικό χαρακτήρα πίσω από κάθε καλλιτεχνική έκφραση που την καθορίζει και την εξηγεί. Ποια είναι, όμως, τα όρια της νεοελληνικής τέχνης και ποιες οι απαρχές της; Ποιες ιδέες επιστρατεύτηκαν ώστε να πιστοποιηθεί ο μοναδικός χαρακτήρας της και να διασωθούν οι ιδιότητές της; Πώς διακρίνεται κάτι εντόπιο και ιθαγενές από κάτι αλλότριο και οθνείο; Ποιοι είναι οι αμιγώς εθνικοί «τύποι» της νεοελληνικής τέχνης ή τα εθνικά της υποκείμενα; Για ποιους λόγους και με ποιους τρόπους κατηγοριοποιούνται ως τέτοια; Πώς χρησιμοποιήθηκαν μεταπολεμικά έννοιες και τίτλοι, όπως, το «έθνος», η «παράδοση», ο «ελληνισμός» ή η «ρωμιοσύνη», η «αυτογνωσία», η «ιδιαιτερότητα» ή η «ιδιοσυστασία»; Ποιες οι προεκτάσεις του εθνοκεντρισμού ως βασικού πλαισίου ερμηνείας της πορείας της νεοελληνικής τέχνης και πώς χρησιμοποιείται; Με σκοπό την απάντηση των ερωτημάτων αυτών, η παρούσα μελέτη χωρίζεται σε τέσσερεις διαφορετικές ενότητες που αντιστοιχούν σε ισάριθμα κεφάλαια. Το σώμα της νεοελληνικής τέχνης ταξινομείται έτσι σε διακριτές υποπεριόδους με τις δικές τους «απαρχές» και αφετηρίες, ανάλογες με τα κυρίαρχα ζητήματα στις εικαστικές τέχνες διεθνώς και με βασικό κριτήριο το τι κάθε φορά θεωρείται εθνικό και δη ελληνικό και τι αλλότριο ή «ξένο». Το ζήτημα του προσδιορισμού των ιστορικών απαρχών της κρίνεται εδώ ως θεμελιώδες, καθώς τη διακρίνει καταστατικά από την τέχνη άλλων χωρών, με βάση κάποια ιδιαίτερα εθνικά χαρακτηριστικά, που διαφοροποιούνται με το πέρασμα του χρόνου.