Ο ΗΡΩΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΑΘΛΟΣ

«Ο ηρωισμός και ο άθλος (Σκέψεις για τη θρησκευτική φύση της ρωσικής διανόησης)»: Η Ρωσία έζησε την επανάσταση. Η επανάσταση αυτή δεν έφερε εκείνο που περίμεναν απ' αυτή. Τα θετικά αποτελέσματα του απελευθερωτικού κινήματος παραμένουν ωστόσο, κατά την άποψη πολλών, τουλάχιστον μέχρι σήμερα προβληματικά. Η ρωσική κοινωνία, εξαντλημένη από την προηγούμενη ένταση και τις αποτυχίες, είναι μουδιασμένη, απαθής, νιώθει πνευματικά διαλυμένη και είναι καταθλιπτική. Το ρωσικό κράτος δε δείχνει προς το παρόν σημεία ανανέωσης και ενίσχυσης, τα οποία χρειάζεται τόσο πολύ, και, θαρρείς σαν βασίλειο του ύπνου, όλα πάλι έχουν παγώσει, αλυσοδεμένα μέσα στη διαρκή χαύνωση. Η ρωσική κοινωνία, αμαυρωμένη από τις πολυάριθμες θανατικές εκτελέσεις, την ασυνήθιστη αύξηση της εγκληματικότητας και τη γενικότερη έκπτωση της ηθικής, οπισθοδρόμησε ολοταχώς. Η ρωσική λογοτεχνία είναι περιλουσμένη από το θολό κύμα της πορνογραφίας και των εντυπωσιοθηρικών προϊόντων. Υπάρχει κάθε λόγος να πέσει κανείς σε κατάθλιψη και να διατυπώσει βαθιές αμφιβολίες αναφορικά με το μέλλον της Ρωσίας. Σε κάθε όμως περίπτωση, τώρα, μετά απ' όλα όσα ζήσαμε, είναι αδύνατη τόσο η αφελής, αν και συμπαθητική πίστη των σλαβόφιλων, όσο και οι ροζ ουτοπίες της παλιάς σχολής των δυτικιζόντων. Η επανάσταση έχει θέσει εν αμφιβόλω την ίδια την ικανότητα επιβίωσης της ρωσικής κοινωνίας και του ρωσικού κράτους αν δεν λογαριαστούμε με αυτή την ιστορική εμπειρία, με τα ιστορικά μαθήματα της επανάστασης, δε μπορούμε να κάνουμε καμιά υπόθεση για τη Ρωσία, δεν μπορούμε να επαναλάβουμε τις οπισθοδρομήσεις ούτε των σλαφόβιλων, ούτε των δυτικιζόντων. Μετά την πολιτική κρίση ξέσπασε και η πνευματική κρίση, η οποία απαιτεί βαθιά, επικεντρωμένη σκέψη, αυτοανάλυση, αυτοέλεγχο, αυτοκριτική.