ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΣΤΟΝ 21Ο ΑΙΩΝΑ

ΑΝΑΔΥΣΗ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΙΜΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ Αποτελεί το προϊόν μεταδιδακτορικής έρευνας που εκπονήθηκε στο Ερευνητικό Κέντρο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και Ανθρωπιστικής Δράσης (ΕΚΕΚΔΑΑΔ) μέρος της οποίας με υποτροφία ΙΚΥ (12 μηνών). Το Πρόγραμμα ξεκίνησε το 2006 και ολοκληρώθηκε το 2011. Στόχος της έρευνας η αναζήτηση ενός νομικού πλαισίου για τις ανθρωπιστικές οργανώσεις προκειμένου η δράση τους να είναι νόμιμη, αποτελεσματική και ασφαλής. Αποτελεί συνδυασμό θεωρίας και πρακτικής προκειμένου να αξιοποιηθεί η προσωπική ενασχόλησή μου με τις ανθρωπιστικές οργανώσεις στο πεδίο (Βοσνία -Ερζεγοβίνη, Σρι Λάνκα κ.α.) και η θεωρητική κατάρτηση στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και τις ανθρωπιστικές αρχές. Η μονογραφία έχει αφετηρία προβληματισμού τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπιστική δράση σε Αφγανιστάν, το Σουδάν, την Σομαλία, κ.α., σε περιοχές πολιορκίας (βλ. Συρία), αποκλεισμού (βλ. Γάζα, με αφορμή το περιστατικό της 31ης Μαΐου 2010 της επίθεσης του Ισραήλ στο στολίσκο Free Gaza), στη δάρκεια αεροπορικών επιχειρήσεων ή κατοχής κλπ. Το κυρίαρχο ερώτημα που τίθεται είναι εάν σήμερα κατοχυρώνεται δικαίωμα στην ανθρωπιστική βοήθεια /δράση. Εάν τα κράτη οφείλουν να συναινούν στην παροχή μιας τέτοιας δράσης. Ποιός ο ενδεδειγμένος τρόπος αντίδρασης όταν κράτη αρνούνται αυθαίρετα; Με άλλα λόγια, επιτρέπεται η ανθρωπιστική παρέμβαση χωρίς τη συναίνεση του κράτους; Η χρήση βίας; Τι σημαίνει ότι η λιμοκτονία αμάχων συνιστά έγκλημα πολέμου; Τί νέο φέρνει η ''ευθύνη προστασίας'' και πώς εφαρμόστηκε στη Λιβύη το 2011; Παράλληλα, εξετάζει, τις προκλήσεις από την διασύνδεση της ανθρωπιστικής βοήθειας με ευρύτερους στόχους, όπως είναι η σταθεροποίηση της ειρήνης σε μια περιοχή κρίσης; Πώς αντιμετωπίζουν οι ανθρωπιστικές οργανώσεις την ανάληψη έργου ''ανθρωπιστικού'' από τα Ηνωμένα Έθνη, ή και το ΝΑΤΟ; Ποιά η απάντηση των Ηνωμένων Εθνών μέσα από την ανθρωπιστική μεταρρύθμιση που εγκαινιάζει την τελευταία διετία; Ποιές οι κατευθύνσεις του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για την ρύθμιση των σχέσεων ανθρωπιστικών -στρατιωτικών -πολιτικών δρώντων; Πώς αντιδρούν οι ανθρωπιστικές οργανώσεις και πώς αξιολογούν αυτές τις νέες θεσμικές αλλαγές; Ειδικότερα, πώς λειτούργησε αυτή η διασύνδεση στο Αφγανιστάν, στο πλαίσιο ειδικών ομάδων ταχείας αποκατάστασης της ασφάλειας (PRTs); Μπορεί στρατιωτικό προσωπικό να μάχεται εναντίον της τρομοκρατίας, των Ταλιμπάν, της Al Qaeda και συγχρόνως να χτίζει σχολεία, νοσοκομεία, γέφυρες, κλπ και αυτό να θεωρείται ανθρωπιστικό έργο, προς υποστήριξη της στρατιωτικής προσπάθειας; Εξηγεί αυτή η σύγχυση τις επιθέσεις που δέχονται στελέχη και προσωπικό ανθρωπιστικών οργανώσεων; Και ποιές οι νέες μέθοδοι που ακολουθούν οι ανθρωπιστικές οργανώσεις για να διασφαλίσουν το έργο τους; Και άλλα πολλά. Επιχειρεί την ανάπτυξη μιας θεωρίας περί του Ανθρωπιστικού Χώρου, όχι με την γεωγραφική του όρου διάσταση - ως απλώς μια περιοχή δράσης των ανθρωπιστικών οργανώσεων- αλλά ως ένα πλαίσιο, μέσα στο οποίο λαμβάνονται υπόψη όλοι οι παράγοντες διαχείρισης μιας ανθρωπιστικής κρίσης, που καθορίζουν στην πράξη την εφαρμογή -ή μη- ορισμένων αρχών και κανόνων. Τέτοιοι παράγοντες μπορεί να είναι τα εμπόλεμα Μέρη, οι στόχοι και στρατηγική τους, η κοινωνία των πολιτών, η κουλτούρα μιας περιοχής, οι περιφερειακές και διεθνείς δυναμικές που εμπλέκονται σε μια σύρραξη, το επίπεδο ενδιαφέροντος της διεθνούς κοινότητας ή επιμέρους ηγεμονικών δυνάμεων, και βέβαια η επίδραση διεθνών οργανισμών, ή συμμαχιών, στο πλαίσιο διαχείρισης διεθνών κρίσεων, σταθεροποίησης ειρήνης και ασφάλειας, πρόληψης ή επίλυσης μιας σύγκρουσης. Ο Ανθρωπιστικός Χώρος, ως «πλαίσιο σεβασμού αρχών και κανόνων που λειτουργούν μέσα σε μια πραγματικότητα αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων και ισχύος», εξετάζεται προκειμένου να δοθεί έμφαση στο εφαρμοστέο διεθνές δίκαιο και κυρίως το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο ως lex specialis, με βάση τον σεβασμό του οποίου κρίνονται όλοι οι εμπλεκόμενοι, αλλά και για να μεταβιβάσει την έμφαση από τις ανθρωπιστικές οργανώσεις και την ιδέα ότι ο «Χώρος» είναι μια «ζώνη εκτός πολιτικής», στο ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο οφείλουν να δράσουν όλοι όσοι αναλαμβάνουν ανθρωπιστικό έργο. Και, ακόμη, για έναν πρακτικό λόγο: ότι αυτό το πλαίσιο κανόνων, αρχών, δικαιωμάτων και υποχρεώσεων παρέχει ένα σταθερό σημείο αναφοράς για την προσέγγιση που οφείλουν να έχουν οι οργανώσεις στην επίλυση πολύπλοκων κρίσεων ανθρωπιστικών, αλλά και ηθικής. Οπότε αποτελεί την βάση για εκπαίδευση, συντονισμό και καλύτερη προετοιμασία στελεχών διεθνών οργανισμών και ανθρωπιστικών οργανώσεων.